Viết văn bản nghị luận về một tác phẩm truyện – Chí Phèo

1. Viết văn bản nghị luận về một tác phẩm truyện – Chí Phèo – Mẫu số 1

Nam Cao là một trong những nhà văn xuất sắc nhất, thành công rực rỡ trên cả hai phương diện sáng tác: khám phá nội dung và sáng tạo hình thức. Nhờ khả năng này, ông đã nâng tầm vị thế của mình, trở thành một tác gia lỗi lạc trong nền văn xuôi hiện đại Việt Nam.

Truyện ngắn “Chí Phèo” (1941) được coi là kiệt tác, thể hiện tài năng vượt trội của Nam Cao trong việc “khơi những nguồn chưa ai khơi, sáng tạo những gì chưa có” cả về nội dung và nghệ thuật. Trong tác phẩm này, Nam Cao đã thể hiện sự điêu luyện trong việc xây dựng nhân vật sống động, khám phá và miêu tả sâu sắc tâm lý nhân vật, kết cấu tác phẩm độc đáo cùng với ngôn ngữ phong phú, sinh động. Qua từng trang truyện, tài năng xuất sắc của Nam Cao hiện lên rõ nét.

Khi nói đến văn xuôi, không thể không nhắc đến nghệ thuật xây dựng nhân vật. Mỗi nhà văn có cách thể hiện riêng và thành công ở những mức độ khác nhau. Với “Chí Phèo,” Nam Cao đã thành công trong việc xây dựng cả tuyến nhân vật chính diện lẫn phản diện, đưa họ trở thành những điển hình văn học.

Đối với các nhân vật phản diện, Nam Cao tập trung vào ba nhân vật chính: Bá Kiến, Lí Cường và Đội Tảo. Trong số đó, Bá Kiến được khắc họa rõ nét nhất. Hắn là một con hổ biết cười, dùng những chiêu trò tinh vi để thao túng Chí Phèo, khi thì mềm mỏng, khi thì đe dọa. Những thủ đoạn tàn ác, xảo quyệt của Bá Kiến được Nam Cao mô tả một cách sống động, phản ánh điển hình cho tầng lớp cường hào ác bá ở nông thôn trước cách mạng tháng Tám.

Trong “Chí Phèo,” Nam Cao đặc biệt chú trọng đến hai nhân vật chính diện là Chí Phèo và Thị Nở. Dù có số phận khác nhau, nhưng họ lại làm nổi bật bi kịch của nhau. Thị Nở chính là điểm nhấn, giúp làm rõ hơn bi kịch mà Chí Phèo phải chịu đựng. Chí Phèo, dưới ngòi bút của Nam Cao, trở thành một nhân vật tiêu biểu với số phận đặc biệt, đại diện cho những con người bị đẩy vào đường cùng. Thành công lớn nhất của Nam Cao trong tác phẩm này là xây dựng được những điển hình văn học, trong đó nhân vật Chí Phèo nổi bật nhất.

Khi nhắc đến văn xuôi, ta không thể không nói đến nhân vật, tâm lý và tính cách của họ. “Chí Phèo” tỏa sáng nhờ khả năng phát hiện và miêu tả tâm lý rất chân thật và sâu sắc của Nam Cao. Mỗi nhân vật đều mang những nét tâm lý riêng: Bá Kiến am hiểu tâm lý người khác, biết cách ứng xử; vợ Bá Kiến thì hiếu kỳ và lẳng lơ; còn người nông dân lại sống trong nỗi sợ hãi về tai họa.

Điều đặc biệt nhất trong “Chí Phèo” là khả năng miêu tả tâm lý sâu sắc của Chí Phèo và Thị Nở. Cảnh Chí Phèo nhận bát cháo hành từ Thị Nở là một trong những đoạn văn cảm động nhất, thể hiện sự tái sinh của Chí Phèo, từ cảm giác ngạc nhiên đến cảm động, rồi khao khát hòa nhập với mọi người.

Kết cấu của tác phẩm cũng rất độc đáo, vừa linh hoạt vừa đa dạng. Nam Cao sử dụng cấu trúc đảo ngược thời gian, đi từ hiện tại về quá khứ rồi trở lại hiện tại. Tác phẩm mở đầu và kết thúc tại lò gạch cũ, tạo nên một vòng luẩn quẩn của cuộc đời Chí Phèo, đầy bi kịch và bế tắc.

Ngoài ra, Nam Cao còn khéo léo sử dụng ngôn ngữ phù hợp với từng nhân vật. Ngôn ngữ của Bá Kiến và Lí Cường biến hóa, lúc thì mềm mỏng, lúc lại cứng rắn, trong khi ngôn ngữ của Chí Phèo và Thị Nở lại thô lỗ, quê mùa nhưng rất chân thật. Tất cả những yếu tố này đã tạo nên một tác phẩm xuất sắc, tiêu biểu cho văn học hiện thực trước cách mạng tháng Tám.

“Chí Phèo” là một kiệt tác văn học, thể hiện tài năng và tâm huyết của Nam Cao. Qua tác phẩm này, không chỉ cảm phục tài năng của ông, mà còn cảm nhận được trái tim nhân hậu và sự đồng cảm sâu sắc đối với những con người khốn khổ trong xã hội. Chính tâm huyết và tài năng ấy đã tạo nên thành công rực rỡ cho Nam Cao trong tác phẩm này.

2. Viết văn bản nghị luận về một tác phẩm truyện – Chí Phèo – Mẫu số 2

“Chí Phèo” là tác phẩm xuất sắc nhất của nhà văn Nam Cao, đồng thời cũng là một trong những tác phẩm tiêu biểu của nền văn học hiện thực phê phán Việt Nam. Thành công của truyện ngắn này không chỉ nằm ở hình tượng nhân vật Chí Phèo, mà còn ở bút pháp độc đáo và tài tình của Nam Cao trong việc viết truyện ngắn.

Trong “Chí Phèo,” Nam Cao thể hiện khả năng bậc thầy trong việc xây dựng nhân vật. Ông có tài năng đặc biệt trong việc miêu tả và phân tích tâm lý, khiến các nhân vật trở nên sống động và độc đáo trong mắt người đọc. Nam Cao đã áp dụng nhiều thủ pháp và phương tiện khác nhau để thể hiện tâm lý nhân vật, tạo nên một chủ nghĩa tâm lý trong sáng tác của mình. Ông thường dùng thiên nhiên như một phương tiện để phản ánh trạng thái tâm lý của các nhân vật.

Khung cảnh thiên nhiên được cảm nhận qua đôi mắt của Chí Phèo khi anh tỉnh dậy: “tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá! Có tiếng cười nói của những người đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá…” Những âm thanh quen thuộc của cuộc sống mà Chí Phèo bấy lâu nay không nhận thấy giờ đây trở thành tiếng gọi tha thiết, kéo anh trở lại với cuộc sống lương thiện và đánh thức khát khao lương thiện trong tâm hồn.

Chí Phèo và Bá Kiến là những hình tượng nghệ thuật bất hủ, tiêu biểu cho những con người có bề dày xã hội và sức sống nội tại mạnh mẽ. Khác với các nhân vật của nhiều nhà văn đương thời, chỉ có chức năng khái quát tính cách, các nhân vật trong “Chí Phèo” phản ánh một hiện tượng phổ biến đã trở thành quy luật trong xã hội lúc bấy giờ: những người nông dân nghèo lương thiện, bị áp bức và bóc lột, đẩy vào con đường tha hóa và lưu manh.

Khi xây dựng nhân vật, Nam Cao tạo ấn tượng bằng cách miêu tả chi tiết và đặc tả diện mạo bên ngoài hoặc chỉ lướt qua mà không đi sâu vào từng chi tiết cụ thể. Trong các sáng tác về người nông dân, ông thường khắc họa những nhân vật có diện mạo dị dạng, tập trung vào chi tiết hình dáng bên ngoài của họ. Chẳng hạn, Lang Rận có bộ mặt “nặng chình chịch như người phù, da như da con tằm bủng, lại lấm tấm đầy tàn nhang, với cái trán ngắn ngủn và đôi mắt híp lại như mắt lợn sề.” Còn Chí Phèo có bộ mặt “vằn dọc vằn ngang không thứ tự biết bao nhiêu là sẹo,” và Thị Nở thì sở hữu bộ mặt xấu đến mức “ma chê quỷ hờn.”

Những diện mạo dị dạng và ghê tởm của các nhân vật là cách mà Nam Cao làm rõ hơn tính cách bên trong của họ. Ẩn sâu dưới vẻ bề ngoài đáng sợ ấy là những con người hết sức đáng thương. Chí Phèo, từ một nông dân hiền lành, lương thiện, đã trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại, kẻ gây ra bao tội ác. Nhưng Nam Cao vẫn nhận ra đốm sáng lương tri còn sót lại trong con người bị tước đoạt cả nhân hình và nhân tính ấy. Chí Phèo đã thức tỉnh và khao khát trở lại làm người lương thiện.

Thị Nở là người phụ nữ xấu đến mức “ma chê quỷ hờn,” với nguồn gốc xuất thân từ dòng giống mả hủi và tính tình dở hơi, khiến cả làng Vũ Đại đều xa lánh cô: “người ta tránh Thị như tránh một con vật nào rất tởm.” Dù là một người như vậy, Chí Phèo vẫn mong muốn chung sống và làm lại cuộc đời với cô, nhưng xã hội lại không thừa nhận điều đó. Khi miêu tả Thị Nở, Nam Cao đã sử dụng bút pháp cường điệu để nhấn mạnh cái xấu của cô. Sự xấu xí của Thị càng làm nổi bật bi kịch của Chí Phèo.

Trong việc xây dựng các nhân vật trí thức, Nam Cao ít khi chú trọng đến ngoại hình, mà thay vào đó, ông tập trung vào những nét đặc trưng thể hiện tâm lý và tính cách. Ông miêu tả diện mạo tinh thần qua những giằng xé và cuộc vật lộn căng thẳng bên trong của nhân vật. Tâm lý của nhân vật trở thành trọng tâm trong tác phẩm của Nam Cao.

Tài năng miêu tả tâm lý của Nam Cao được thể hiện qua khả năng nắm bắt những biến thái tinh vi và những rung động tinh tế trong tâm hồn con người. Ông có khả năng diễn tả những trạng thái tâm lý phức tạp, những hiện tượng lưỡng tính giữa say và tỉnh, giữa cười và khóc, cũng như sự giao thoa giữa thiện và ác, hiền và dữ, giữa con người và con vật. Với tài năng bậc thầy, Nam Cao đã diễn tả cụ thể và sâu sắc diễn biến tâm trạng của Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở. Bát cháo hành tình nghĩa mà Thị Nở mang đến đã làm sống dậy bản chất lương thiện trong Chí. Sau bao năm chìm đắm trong vũng bùn tội lỗi, Chí Phèo lại khao khát trở về với cuộc sống lương thiện.

Tuy nhiên, các nhân vật của Nam Cao còn thể hiện cá tính độc đáo, không lặp lại, vừa đa dạng vừa thống nhất. Chí Phèo là người vừa bán rẻ nhân tính và nhân hình để tồn tại, vừa dám từ bỏ sự sống khi nhân phẩm được khôi phục. Chí Phèo vừa là con quỷ dữ của làng Vũ Đại, vừa là người khao khát lương thiện, muốn hòa nhập với cộng đồng. Đồng thời, anh cũng là một kẻ nô lệ thức tỉnh, là đầu óc sáng suốt nhất của làng khi đặt ra những câu hỏi sâu sắc về quyền được sống lương thiện, khiến Bá Kiến cũng phải ngạc nhiên. Chí Phèo còn tự xưng là “anh hùng làng này, không ai bằng ta.”

Các nhân vật như Chí Phèo, Binh Chức, Năm Thọ vốn là những con người lương thiện nhưng bị đẩy vào con đường tha hóa, lưu manh hóa, mất cả nhân hình lẫn nhân tính. Viết về những người nông dân bị tha hóa, Nam Cao đã lên án xã hội bất công đã chà đạp nhân phẩm con người, đồng thời khẳng định bản chất lương thiện vẫn tồn tại ngay cả trong những con người bị tha hóa.

Ngoài ra, nghệ thuật trần thuật của Nam Cao rất linh hoạt, tự nhiên và phóng túng mà vẫn nhất quán, chặt chẽ. Ông thường đảo lộn trình tự thời gian, mạch tự sự có những đoạn hồi tưởng, liên tưởng tạt ngang, tưởng chừng như lỏng lẻo nhưng thực sự rất tự nhiên, hợp lý và hấp dẫn.

Trong truyện “Chí Phèo,” Nam Cao bắt đầu bằng tiếng chửi: “Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi. Bắt đầu hắn chửi trời…” Cách mở truyện này tạo ấn tượng mạnh mẽ và cuốn hút người đọc vào cuộc đời và số phận của nhân vật.

Nam Cao cũng sử dụng và thành công với kiểu kết cấu vòng tròn, khi phần mở đầu và phần kết thúc của tác phẩm có sự tương ứng với nhau. Những hình ảnh và tình tiết xuất hiện ở đầu tác phẩm lại được gợi ra một cách ám ảnh ở cuối tác phẩm. Kiểu kết cấu này đòi hỏi một sự sắp xếp hợp lý các sự kiện và tình tiết, tạo nên sự liên kết chặt chẽ giữa chúng.

Khi đọc “Chí Phèo,” người đọc không thể không bị ám ảnh bởi hình ảnh “chiếc lò gạch cũ” xuất hiện ở phần đầu và phần cuối tác phẩm. Hình ảnh này vừa mang ý nghĩa mở đầu và kết thúc, khép lại cuộc đời của một kẻ khốn khổ, tủi nhục nhất trong xã hội thực dân phong kiến, đồng thời dự báo về sự xuất hiện của những kiếp người có số phận còn thê thảm hơn. Qua cách kết cấu này, Nam Cao muốn khẳng định rằng, chừng nào xã hội còn tồn tại nhiều bất công và ngang trái, thì vẫn còn nhiều cuộc đời và số phận như Chí Phèo.

Qua truyện ngắn “Chí Phèo,” Nam Cao gửi gắm một thông điệp nhân văn sâu sắc. Đó là trong bất kỳ hoàn cảnh nào, con người vẫn luôn khao khát sống lương thiện và mong muốn có một cuộc đời chính trực. Tuy nhiên, không phải lúc nào và với ai cũng có thể thực hiện được khát vọng đó, bởi xã hội với những định kiến và bất công vẫn còn tồn tại, gây ra những bi kịch cho con người. Nam Cao đã lên án một cách mạnh mẽ xã hội bất công, đồng thời phát hiện và khẳng định rằng bản chất lương thiện vẫn luôn hiện hữu ngay cả trong những con người bị tha hóa.

“Chí Phèo” là một tác phẩm xuất sắc, có giá trị nghệ thuật cao và mang tính nhân văn sâu sắc. Tác phẩm phản ánh chân thực và đầy đủ cuộc sống khốn khổ của người nông dân Việt Nam trong xã hội thực dân phong kiến, đồng thời gửi gắm những thông điệp triết lý và nhân văn sâu sắc. “Chí Phèo” đã đóng góp quan trọng vào sự phát triển của nền văn học hiện thực phê phán Việt Nam và sẽ mãi mãi là một tác phẩm văn học kinh điển, có giá trị vĩnh hằng.

3. Viết văn bản nghị luận về một tác phẩm truyện – Chí Phèo – Mẫu số 3

Nam Cao, một cây bút tài hoa của văn học Việt Nam, nổi bật với những tác phẩm đậm chất hiện thực sâu sắc. Những tác phẩm của ông không chỉ mang đến cái nhìn mới mẻ về thời đại và cuộc sống mà còn thể hiện một bức tranh đa dạng với những mảng tính cách tương phản sáng tối rõ nét. Trong số đó, truyện ngắn “Chí Phèo” là một ví dụ tiêu biểu, ghi lại đoạn cuối cuộc đời của một con người trong xã hội thực dân phong kiến và gợi lên những ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Thành công của “Chí Phèo” không chỉ nằm ở hình tượng nhân vật chính mà còn ở bút pháp viết truyện ngắn độc đáo của Nam Cao.

Mở đầu tác phẩm, Chí Phèo xuất hiện với tiếng chửi rủa lanh lảnh, nhưng chỉ nhận lại tiếng sủa của vài con chó. Hình ảnh này không chỉ tài tình mà còn tự nhiên, khiến người đọc như đang chứng kiến cảnh tượng đó. Âm thanh chửi rủa của Chí làm mọi thứ trở nên sống động, tạo nên một khung cảnh hiện thực đầy màu sắc. Hình ảnh Chí say rượu, vừa đi vừa chửi tất cả mọi thứ xung quanh, đã trở nên quen thuộc với dân làng Vũ Đại đến mức không ai quan tâm hay đáp trả. Từ đây, người đọc bắt đầu đặt câu hỏi về nguyên nhân khiến Chí hành động như vậy, và dần dần câu chuyện bi kịch trong cuộc đời hắn được hé lộ.

Chí Phèo là một đứa trẻ bị bỏ rơi từ khi mới sinh, được người dân trong làng nhặt về nuôi và đã trải qua nhiều gia đình khác nhau. Cuối cùng, khi trở thành canh điền cho Lí Kiến, Chí bị Bá Kiến, vì ghen tuông và âm mưu riêng, vu oan và tống vào tù. Từ một người lương thiện, nghèo khổ, Chí đã bị xã hội bất công đẩy vào con đường tha hóa và trở thành một kẻ lưu manh.

Sau khi ra tù, Chí thay đổi hoàn toàn với diện mạo hung dữ, đầu cạo trọc và những vết sẹo trên mặt. Hắn trở về và tìm đến Bá Kiến, bắt đầu một chuỗi bi kịch mới. Bá Kiến, với sự khôn khéo, lợi dụng Chí như một công cụ để thanh toán mối thù và ức hiếp dân lành. Cuộc sống của Chí tưởng chừng đã hoàn toàn bị hủy hoại, cho đến khi Thị Nở xuất hiện.

Thị Nở, một người phụ nữ xấu xí và nghèo khổ, đã đánh thức trong Chí những cảm xúc bình thường và mong muốn sống một cuộc đời lương thiện. Hình ảnh bát cháo hành của Thị như một liều thuốc tiên, khiến Chí nhận ra rằng anh muốn có một gia đình, một cuộc sống êm đềm. Nhưng niềm hạnh phúc ấy không kéo dài lâu khi Thị bị bà cô ngăn cản và cuối cùng cũng bỏ rơi Chí. Đau đớn và tuyệt vọng, Chí Phèo tìm đến nhà Bá Kiến, kết thúc cuộc đời của Bá Kiến và tự sát.

Truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao đã phản ánh chân thực và đầy đủ cuộc sống khốn khổ của người nông dân Việt Nam trong xã hội thực dân phong kiến. Tác phẩm không chỉ nổi bật ở nghệ thuật xây dựng tình huống và miêu tả nhân vật, mà còn mang đến những ý nghĩa nhân văn sâu sắc. Nam Cao đã tạo nên một bức tranh sống động về làng Vũ Đại, nơi những mâu thuẫn và bi kịch của xã hội phong kiến được phơi bày một cách tinh tế và sâu sắc.

Ngôn ngữ trong Chí Phèo cũng là yếu tố quan trọng không thể bỏ qua, với lời trần thuật được xáo trộn, lắp ghép và đan xen một cách tài tình. Nam Cao đã khéo léo sử dụng ngôn ngữ để đi sâu vào thế giới nội tâm phức tạp của nhân vật, tạo nên những chân dung chân thực và sống động. Truyện mở đầu và kết thúc bằng hình ảnh cái lò gạch bỏ hoang, tạo ra một kết cấu vòng đầy ám ảnh và gợi nhiều liên tưởng cho người đọc. Với tất cả những yếu tố này, Chí Phèo không chỉ là tác phẩm đặc sắc của Nam Cao mà còn là một kiệt tác kinh điển của văn học Việt Nam, mãi mãi có giá trị trong lòng người đọc.