Vẻ đẹp của sông Hương qua Ai đã đặt tên cho dòng sông

Vẻ đẹp của sông Hương qua Ai đã đặt tên cho dòng sông được Hoàng Phủ Ngọc Tường khắc họa qua nhiều góc độ: từ vẻ hoang sơ, hùng vĩ ở thượng nguồn, đến sự dịu dàng, thơ mộng khi chảy qua thành phố Huế, và cả dấu ấn lịch sử, văn hóa sâu sắc. Tác phẩm thể hiện cái nhìn tinh tế, giàu cảm xúc về dòng sông.

1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm

1.1. Tác giả

Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh ngày 9/9/1937 tại thành phố Huế, quê gốc ở làng Bích Khê, xã Triệu Long, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Sau khi hoàn thành bậc trung học tại Huế, ông tốt nghiệp chuyên ngành Hán Việt tại Đại học Sư phạm Sài Gòn vào năm 1960. Đến năm 1964, ông nhận bằng cử nhân Triết học tại Đại học Huế. Vì hoàn cảnh đất nước, năm 1966, Hoàng Phủ Ngọc Tường rời gia đình lên chiến khu, tham gia kháng chiến chống Mỹ và hoạt động văn nghệ thời kỳ đó. Ông từng đảm nhận nhiều vai trò quan trọng như Tổng thư ký Hội Văn học Nghệ thuật Trị Thiên-Huế, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Bình Trị Thiên, và Tổng biên tập tạp chí Cửa Việt. Năm 2007, ông vinh dự nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật.

Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà văn nổi bật với bút ký. Văn phong của ông đặc sắc nhờ sự kết hợp hài hòa giữa trí tuệ và cảm xúc trữ tình, với lập luận sắc bén cùng kiến thức sâu rộng về triết học, văn hóa và lịch sử. Ông sử dụng lối viết súc tích, đam mê để truyền tải những ý tưởng sâu sắc một cách dễ hiểu.

Một số tác phẩm tiêu biểu của ông gồm: Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu (1971), Rất nhiều ánh lửa (1979), Ai đã đặt tên cho dòng sông (1986), và Ngọn núi ảo ảnh (1999).

1.2. Tác phẩm

Ai đã đặt tên cho dòng sông? là một tác phẩm bút ký xuất sắc của Hoàng Phủ Ngọc Tường, viết vào năm 1981 tại Huế, ngay sau khi đất nước giành thắng lợi trong cuộc kháng chiến mùa xuân năm 1975, và được in trong tập bút ký cùng tên.

Tác phẩm kể về dòng sông Hương – món quà thiên nhiên ban tặng cho xứ Huế mộng mơ. Sông Hương lúc thì hiện lên với vẻ hoang dại, mạnh mẽ như một cô gái giang hồ, lúc lại dịu dàng, trữ tình đầy thơ mộng. Dòng sông ấy mang đậm tính cách của một người con gái ngang bướng nhưng cũng đầy duyên dáng và mềm mại. Điều đặc biệt là sông Hương không bao giờ lặp lại chính mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ, dù ở thời hiện đại hay qua những thăng trầm lịch sử thời phong kiến. Vẻ đẹp tự nhiên của sông Hương và sự gắn bó mật thiết với lịch sử, văn hóa dân tộc đã khiến nó được tôn vinh như “dòng sông huyền bí, nơi sản sinh vẻ đẹp tâm hồn của đất nước.”

2. Vẻ đẹp của dòng sông Hương trong tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông 

Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trong những nhà trí thức yêu nước nổi bật trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Ông đã dành trọn cuộc đời mình cho sự nghiệp kháng chiến và văn học nghệ thuật. Ai đã đặt tên cho dòng sông là bài bút ký được ông viết ngay sau chiến thắng của kháng chiến, khi đất nước hòa bình và thống nhất. Trong tác phẩm, ông gửi gắm tình yêu quê hương, yêu thiên nhiên tươi đẹp vào từng câu chữ, thể hiện rõ nét qua hình ảnh dòng sông Hương thơ mộng, trữ tình, với nét duyên dáng như những người con gái xứ Huế.

Tác giả đã khám phá vẻ đẹp của sông Hương từ nhiều góc độ khác nhau. Ở đó không chỉ có cảnh vật thiên nhiên, mà còn có chiều sâu văn hóa, hồn của lịch sử, cùng sự kỳ ảo, lãng mạn trong trí tưởng tượng của chính ông.

Sông Hương tựa như một bản anh hùng ca của rừng sâu thẳm: một bên là vẻ hoang dã đầy sức sống, một bên lại dịu dàng, đằm thắm. Bờ bãi sông Hương được tác giả quan sát một cách tinh tế, với những câu văn giàu hình khối, tạo nên ấn tượng về khung cảnh dữ dội của rừng núi hòa quyện với độ cao của những thác nước “cuộn xoáy như cơn lốc”. Thật bất ngờ khi một dòng sông dữ dội như vậy lại mang vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình, đầy cảm xúc, giống như một cô gái di-gan phóng khoáng. Cách liên tưởng của tác giả thật tinh tế và khéo léo, mang đến cho sông Hương vẻ đẹp khác biệt, được kết tinh từ “bản lĩnh gan dạ, tâm hồn tự do và trong sáng.

Dòng sông Hương như mang một vẻ đẹp mới khi bước chân đến xứ Huế thơ mộng. Nó uốn mình cùng với thiên nhiên tươi đẹp, bao bọc xung quanh thành phố Huế như một dải tơ lụa mềm mại. Tuy là cùng một dòng sông nhưng dòng nước lại có sự thay đổi tùy theo địa điểm mà nó chảy qua. Khi chảy qua khu vực thẳm dưới chân núi Ngọc Tản, nước sông trở nên trong xanh thăm thẳm. Nhìn màu sắc phản chiếu của những ngọn đồi phía Tây Nam thành phố cũng mỗi lúc một khác: ban sớm thì xanh, đến trưa lại vàng, buổi chiều tà ngả dần sang tím. Sự thay đổi màu nước làm cho sông Hương như một tấm gương soi chiếu vẻ đẹp của khung cảnh nên thơ của Huế. Không có sông Hương, những ngọn đồi ở ngoại ô xứ Huế vẫn có vẻ đẹp riêng nhưng vẻ đẹp ấy mất đi cái long lanh, cái đa sắc màu. Bởi vậy, sông Hương chính là linh hồn của thiên nhiên, cảnh vật xứ Huế.

Dòng sông Hương hiện lên với vẻ đẹp mới mẻ khi đặt chân đến xứ Huế thơ mộng. Nó uốn mình bên thiên nhiên tươi đẹp, bao quanh thành phố như một dải tơ lụa mềm mại. Dù là cùng một dòng sông, nhưng màu nước lại thay đổi tùy theo từng địa điểm mà nó chảy qua. Khi len lỏi dưới chân núi Ngọc Tản, nước sông trở nên trong xanh thăm thẳm. Sắc màu phản chiếu từ những ngọn đồi phía Tây Nam thành phố cũng thay đổi liên tục: sáng xanh, trưa vàng, chiều tím. Những biến chuyển màu sắc này khiến sông Hương như một tấm gương phản chiếu vẻ đẹp nên thơ của Huế. Nếu không có sông Hương, vẻ đẹp của những ngọn đồi ở ngoại ô Huế sẽ vẫn hiện hữu nhưng lại thiếu đi sự lung linh và đa sắc màu. Chính vì vậy, sông Hương chính là linh hồn của thiên nhiên và cảnh vật nơi đây.

Không chỉ dừng lại ở vẻ đẹp hình khối và màu sắc, sông Hương còn mang trong mình hai sắc thái đặc trưng: hung bạo và trữ tình. Có lúc, sông sôi nổi, trẻ trung và năng động; có lúc lại trầm lắng, cổ kính như triết lý và thơ ca xưa. Vẻ đẹp của sông Hương hiện lên trong muôn hình vạn trạng. Dù ở thượng nguồn hay chảy giữa lòng thành phố Huế, sông Hương đều chứng tỏ sự sáng tạo hoàn hảo của tạo hóa, là món quà vô giá mà thiên nhiên ban tặng cho vùng đất này.

Ngoài vẻ đẹp tự nhiên, tác giả cũng làm nổi bật chiều sâu văn hóa của dòng sông. Sông Hương không chỉ là vẻ đẹp thiên nhiên, mà còn là biểu tượng của tính cách và tâm hồn người dân xứ Huế. Dòng sông chảy cuộn xoáy như những con người khỏe khoắn nơi đây, trong khi dòng chảy hiền hòa lại thể hiện vẻ đẹp dịu dàng, đằm thắm. Sông Hương trở thành biểu tượng mạnh mẽ cho vẻ đẹp và tâm hồn của xứ Huế. Qua cái nhìn lãng mạn của Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương như một cô gái dịu dàng đang khao khát tình yêu, chờ đợi người tình đánh thức những giấc mơ. Tác giả so sánh và nhân hóa dòng sông chảy từ dãy núi Trường Sơn Đông về đến Huế như một người con gái đang nằm ngủ mơ màng. Chính vì vậy, sông Hương mang vẻ đẹp nữ tính, hiền hòa và mềm mại.

Hoàng Phủ Ngọc Tường yêu mến văn hóa, lịch sử xứ Huế, đặc biệt là dòng sông Hương. Sông Hương không chỉ cung cấp nước ngọt và phù sa cho những cánh đồng quanh Châu Hóa mà còn gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử quan trọng của dân tộc. Từ thời vua Quang Trung, sông được gọi là Hương giang, nhờ vào những thạch hương bồ thơm ngát hai bên bờ. Qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, dòng sông Hương đã trở thành biểu tượng cho lịch sử vẻ vang và bền bỉ của dân tộc, ghi dấu trong tâm trí những thế hệ hiện tại. Như Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng nói, “lịch sử của Đảng Cộng sản được viết bằng tên thành phố Huế.”

Sông Hương mang vẻ đẹp toàn diện về cảnh sắc thiên nhiên, chiều sâu văn hóa và bề dày lịch sử. Để miêu tả vẻ đẹp của sông, tác giả đã hòa mình vào dòng sông, cảm nhận những nét đẹp và tâm hồn riêng biệt của nó. Điều này càng làm cho ấn tượng về dòng sông trở nên sâu sắc hơn, nhờ vào những trải nghiệm và suy nghĩ cá nhân của chính tác giả.

Dòng sông Hương, khi chảy từ thượng nguồn với sự dữ dội và cuộn xoáy mãnh liệt, lại trở nên hiền hòa trong tâm hồn thơ mộng của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Đối với tác giả, sông Hương mang trong mình vẻ đẹp hài hòa, thơ mộng và đôi lúc còn thuần khiết. Khi đặt chân đến xứ Huế, sông Hương đổi mới diện mạo và tính cách. Tác giả cho rằng sự thay đổi này có thể là vì dòng sông đã gặp được tình yêu mà nó hằng mong đợi – thành phố Huế. Hình ảnh này cho thấy sông Hương đã trải qua một chặng đường dài chờ đợi và thử thách trước khi được đền đáp bằng một tình yêu đẹp như mơ. Sau những khoảnh khắc hồi hộp, sông Hương bừng tỉnh và sống trọn vẹn với mọi cung bậc cảm xúc của mình. Dòng sông tự do và mạnh mẽ, đổi hướng liên tục, theo trí tưởng tượng của Hoàng Phủ Ngọc Tường, và sau khi chảy giữa lòng thành phố, nó lại trở nên dịu dàng và duyên dáng.

Trong tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông,” Hoàng Phủ Ngọc Tường đã vẽ nên những bức tranh tuyệt đẹp về sông Hương và phong cảnh xứ Huế. Tác giả đã hòa mình vào dòng sông để cảm nhận sâu sắc từng cảm xúc và tình cảm mà sông Hương dành cho con người và mảnh đất nơi đây.