Hàng vạn người xuống phố rước đèn Trung thu khổng lồ ở Tuyên Quang

Hàng nghìn người dân và du khách đã tấp nập đổ về quảng trường Nguyễn Tất Thành (TP Tuyên Quang) để tham gia lễ hội rước đèn Trung thu lớn nhất cả nước.

Như một truyền thống hàng năm, suốt hơn chục năm qua, cứ đến dịp Tết Trung thu, người dân Thành phố Tuyên Quang lại tổ chức những đêm hội rước đèn đặc biệt dành cho trẻ em. Các mô hình đèn lồng khổng lồ, mô phỏng những nhân vật quen thuộc từ tuổi thơ, văn hóa dân gian, và lịch sử, được chế tác tỉ mỉ và rực rỡ. Những cỗ xe chở các em nhỏ hò reo náo nhiệt khắp các con phố, tạo nên một nét văn hóa độc đáo và đầy ý nghĩa.

Người dân ở Thành Tuyên (TP Tuyên Quang) không nhớ rõ chính xác thời điểm những chiếc đèn khổng lồ đầu tiên xuất hiện, có người nói từ năm 2004, người khác lại cho rằng từ năm 2006. Ban đầu, chỉ có một vài tổ dân phố làm các mô hình đèn lồng lớn, kéo đi quanh khu phố, trẻ em hào hứng chạy theo. Thấy bà con phấn khởi, các em nhỏ thích thú, các tổ dân phố dần mở rộng hoạt động này vào những năm sau, tiếp tục chế tác các mô hình đèn khổng lồ.

Bên cạnh các mô hình truyền thống như ông sao, chú Cuội, ông Tiến sĩ, ngày càng xuất hiện nhiều mô hình mới độc đáo hơn, gắn liền với tuổi thơ như Doraemon, chuột Mickey… Ban đầu, đèn lồng được rước đi bộ, nhưng vì lo ngại các em nhỏ mệt mỏi khi phải chạy theo đám rước, người dân đã sáng tạo, thêm chỗ ngồi và gắn động cơ để các em được chở đi chơi Trung thu. Cứ thế, mỗi tổ dân phố không ngừng sáng tạo, từ những ý tưởng bay bổng đến việc kết hợp tiện nghi hiện đại, tạo ra những mô hình lộng lẫy và hoành tráng. Mỗi chiếc đèn đều phản ánh tình yêu thương mà cha mẹ dành cho con em mình qua sự chăm chút tinh tế.

Người dân Tuyên Quang chia sẻ rằng, từ cuối tháng 3 hàng năm, các tổ dân phố đã bắt đầu rục rịch chuẩn bị làm đèn. Họ lên ý tưởng, tính toán nguyên liệu, chi phí, và thời gian hoàn thành. Sau đó, các tổ vận động người dân đóng góp kinh phí và công sức. Đến tháng 6 âm lịch, việc chế tác đèn được triển khai. Thấy con em mình háo hức, các bậc phụ huynh càng khẩn trương bắt tay vào công việc. Thời điểm này trở thành “mùa hội” vui vẻ của các gia đình.

Sau giờ làm việc, ăn uống, mọi người lại tập trung tại một địa điểm chung, mỗi người đảm nhận một công đoạn. Các em nhỏ thì nôn nao chờ đợi chiếc đèn của mình thành hình. Khi mô hình gần hoàn thiện, cứ tầm 7-8 giờ tối, các em lại háo hức ra phố để khoe đèn với bạn bè. Dù chưa đến Trung thu, các bậc phụ huynh trong tổ phân công nhau luân phiên đẩy xe đưa các em đi chơi, tạo nên không khí vô cùng đặc biệt và vui tươi khắp các khu phố.

Theo ký ức của nhiều người, chiếc đèn Trung thu khổng lồ đầu tiên tại Tuyên Quang có hình đám cưới chuột, xuất phát từ phường Tân Quang. Chị Quỳnh, một cán bộ phường Tân Quang, nhớ lại: “Hôm đó, tự dưng hai ông cháu nhà tôi đi từ chiều đến khuya không về ăn cơm. Tôi chạy đi tìm thì thấy cả hai đang đi theo đám rước có chiếc đèn lồng hình đám cưới chuột rất lộng lẫy, náo nhiệt khắp phố phường. Từ đó, mỗi năm lại có những đám rước đèn khổng lồ, cho đến khi đại dịch Covid-19 làm gián đoạn mất hai năm.”

Khi đến phường Tân Quang vào những ngày cuối tháng 7 âm lịch, không khí lễ hội rộn ràng hơn bao giờ hết. Chủ tịch phường Tân Quang, ông Vũ Xuân Quỳnh, chia sẻ: “Năm nay, 17/17 tổ dân phố trên địa bàn đều có mô hình đèn lồng tham gia. Phường Tân Quang là nơi khởi nguồn phong trào làm các mô hình lớn và đến nay vẫn dẫn đầu về cả số lượng lẫn sự tinh xảo, công phu. Mỗi năm một mô hình mới ra đời, không năm nào giống năm nào. Người dân ở đây, dù làm nghề khác nhau như thợ làm khung nhôm, tài xế taxi, thợ mộc, hay thợ hàn, mỗi dịp Trung thu đến, họ đều trở thành những ‘nghệ nhân’ thực thụ, truyền đam mê và nhiệt huyết vào các tác phẩm của mình.”

Ông Nguyễn Hữu Tân, tổ trưởng tổ dân phố 1, chia sẻ: “Sự thành công của các mô hình và lễ hội Thành Tuyên là nhờ sự đồng thuận của nhân dân. Một vài người hay tổ trưởng dân phố không thể làm hết được. Chúng tôi phân chia công việc, ai biết nghề mộc thì làm công việc mộc, ai thạo hàn thì làm các chi tiết kim loại, ai khéo tay và có óc thẩm mỹ thì uốn nắn, tạo hình. Phụ nữ giúp dọn dẹp, vệ sinh, nấu nước, các gia đình trong tổ thì nấu chè, bánh, xôi để ủng hộ. Cả tổ cùng nhau ăn uống, trò chuyện vui vẻ, bàn luận về chiếc đèn của tổ mình và những chiếc đèn của các tổ khác.”

Ông Tân còn bật mí: “Chi phí để làm một chiếc đèn khá tốn kém, từ 70 đến 150 triệu đồng, hoàn toàn do người dân đóng góp. Nhưng mọi người đều tình nguyện, vui vẻ ủng hộ.”

Phong trào làm đèn Trung thu tại Tân Quang đã trở thành nét văn hóa riêng, được người dân đồng lòng hưởng ứng, sáng tạo và nuôi dưỡng. Ông Vũ Xuân Quỳnh tự hào nói: “Toàn thể bà con, người góp công, người góp của, cùng chung tay để mỗi tổ dân phố có một tác phẩm hoàn hảo nhất phục vụ các em nhỏ.”

Câu chuyện của nghệ nhân làm đèn khổng lồ

Anh Hoàng Ngọc Tùng, sống tại tổ dân cư số 1 phường Tân Quang, được người dân nơi đây trìu mến gọi là “nghệ nhân của phố”. Ban đầu, với công việc trong ngành thiết kế, anh chỉ mày mò sáng tạo các mô hình đèn Trung thu lớn để trẻ em rước chơi, như một sở thích “nghịch nghịch chơi chơi”. Dần dần, anh được bà con trong tổ tin tưởng giao nhiệm vụ thiết kế mô hình Trung thu hàng năm. Từ những mô hình đơn giản dành cho thiếu nhi như “Cuộc dạo chơi của vịt Donald” và “Đoàn tàu”, anh Tùng dần chuyển sang lấy cảm hứng từ lịch sử, văn hóa và các câu chuyện dân gian. Những tác phẩm ấn tượng như “Đêm hội Trống Đồng”, “Đinh Bộ Lĩnh cưỡi trâu”, hay “Âm vang Điện Biên” ra đời nhằm truyền tải nét đặc sắc của văn hóa dân gian và khơi dậy niềm tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ.

Anh Tùng chia sẻ rằng việc tìm ý tưởng cho thiết kế hằng năm diễn ra khá nhanh, nhưng để thể hiện ý tưởng đó trên một mô hình đèn rước khổng lồ thường mất khoảng một tháng. Trong khi nhiều tổ dân phố khác sử dụng máy tính để tạo ra các bản vẽ thiết kế, anh Tùng lại ưa chuộng cách phác thảo ý tưởng trong đầu và trên giấy, mang đến sự sáng tạo cá nhân và sự độc đáo trong mỗi tác phẩm.

Năm nay, anh Tùng lấy cảm hứng thiết kế từ tích truyện “Con Rồng, cháu Tiên”. Đam mê của anh được thể hiện rõ qua cách anh mô tả tỉ mỉ từng chi tiết, từng họa tiết trên sản phẩm. Câu chuyện về Âu Cơ và Lạc Long Quân được tái hiện qua góc nhìn mới mẻ, với những lời giải thích sâu sắc hơn về nguồn gốc của Tiên Hạc cũng như tình thương yêu mà Âu Cơ và Lạc Long Quân dành cho các con. Cách thể hiện sáng tạo này không chỉ làm cho câu chuyện trở nên hấp dẫn mà còn truyền tải nhiều ý nghĩa tốt đẹp, đòi hỏi quá trình nghiên cứu và tìm hiểu kỹ lưỡng.

Sau khi hoàn thành thiết kế, toàn bộ người dân trong tổ dân phố cùng chung tay xây dựng mô hình tổng thể và điều chỉnh các chi tiết, vật liệu sao cho phù hợp, vừa đảm bảo tính thẩm mỹ vừa an toàn khi di chuyển trên đường phố. Anh Tùng chia sẻ rằng, dù mô hình mang tên “Chuyện tình Âu Cơ”, nhưng hình ảnh Âu Cơ phải được di chuyển đến toa xe thứ 3 để đảm bảo an toàn và thuận tiện khi vận hành.

Quá trình hoàn thiện mô hình thường kéo dài thêm một tháng nữa, đòi hỏi nhiều người trong tổ phải tạm gác lại công việc cá nhân để đẩy nhanh tiến độ. “Dù ảnh hưởng đến thu nhập, nhưng vợ tôi luôn hết lòng ủng hộ. Cả hai vợ chồng đều mong muốn mô hình sớm hoàn thành, và niềm háo hức của con khi thấy tác phẩm ngày một hoàn thiện chính là động lực to lớn cho chúng tôi,” anh Tùng tâm sự.

Anh Hoàng Ngọc Tùng chia sẻ: “Lễ rước đèn ở Tuyên Quang sẽ ngày càng hoành tráng và lộng lẫy hơn theo thời gian, bởi lịch sử và văn hóa của đất nước là kho tàng ý tưởng bất tận, và niềm hạnh phúc khi thấy nụ cười rạng rỡ của các con là vô giá.”

Câu chuyện của anh Tùng cũng phản ánh tâm huyết của nhiều người dân Tuyên Quang. Trong lễ hội Trung thu độc đáo, những người dân bình dị tại các tổ dân phố đã trở thành “nghệ nhân đèn lồng” bởi mong muốn mang đến cho thế hệ tương lai một tuổi thơ tràn ngập niềm vui và hạnh phúc, được vui chơi trong không khí sôi động của đêm Rằm Trung thu.

Người ta thường nói, không chỉ trẻ em mà người dân Tuyên Quang dường như cũng mang trong mình tâm hồn thơ trẻ, với trí tưởng tượng bay bổng. Mỗi dịp Trung thu về, mọi người lại hào hứng sáng tạo, thiết kế và tạo nên những sản phẩm tinh thần độc đáo và đầy ý nghĩa cho con em. Điều đó thể hiện rõ trên gương mặt tự hào của các em nhỏ khi được ngồi trên những cỗ xe lộng lẫy như bước ra từ thế giới cổ tích, tự hào về tài năng sáng tạo của cha mẹ, ông bà khi những chiếc đèn đặc biệt được trưng bày, thi đua giữa các tổ dân phố.

“Lễ rước đèn sẽ ngày càng trở nên lộng lẫy hơn, bởi văn hóa dân tộc là nguồn cảm hứng không bao giờ cạn, và niềm vui từ những nụ cười trẻ thơ là động lực lớn lao,” anh Tùng khẳng định. Mặc cho những khó khăn về thời tiết hay trục trặc trong quá trình vận hành, tất cả đều trở thành những kỷ niệm đáng nhớ. Ai nấy đều tự hào khi đã góp phần tạo nên một lễ hội dành riêng cho thiếu nhi, và đam mê này chắc chắn sẽ được truyền lại và phát huy trong những thế hệ tương lai.